Pritzker Mimarlık Ödülü: Prestijin Ta Kendisi

İçindekiler

Pritzker Ailesi ve Hyatt Vakfı

Hyatt Vakfı (Hyatt Foundation) aslen Pritzker Mimarlık Ödülü’nü vermek amacıyla kurulmuştur. 1979 yılında iş insanı Jay Pritzker ve sevgili eşi Cindy Pritzker tarafından vakıf kurulduğundan bu yana bu saygın unvanı sektördeki mimarlara ulaştırmaktadır.

Pritzker çiftinin böyle bir ödüle öncülük etmelerinin nedenine gelirsek, aslında Pritzker ailesi yalnızca mimariye değil; eğitime, tıbba, bilimsel çalışmalara, sanata verdikleri destekle de bilinmektedir. Pritzker Mimarlık Ödülü’nün ortaya çıkması aşamasında Jay ve Cindy Pritzker’in düşüncesi tamamen yapılaşma ve estetik hakkında kamu bilinci oluşturmak ve bu alanda emek veren değerli mimarların yaratıcılıklarını ve isteklerini körüklemektir. Bir ödülün sağladığı motivasyonun hem sağlıklı rekabete hem de kaliteli işlere önayak olacağından emin olan çift tam olarak bu nedenle Hyatt Vakfını kurmuş ve her yıl bir mimarın ödüle sahip olabilmesi için çaba göstermiştir.

Oğulları ve hali hazırda vakfın başkanlığını yapan Thomas J. Pritzker verdiği bir röportajda ‘’Otel tasarlama ve inşa etme çalışmalarımız, mimarinin insan davranışı üzerindeki etkisinin farkına varmamızı sağladı. Bu yüzden 1978’de, yaşayan mimarları onurlandırma fikri zihnimize yerleşince duyarlı davrandık. Annem ve babam anlamlı bir ödülün yalnızca binalar hakkında daha fazla kamu bilincini teşvik edip teşvik etmekle kalmayacağına, aynı zamanda mimarlık mesleğinde daha fazla yaratıcılığa ilham vereceğine inanıyorlardı.’’ İfadelerini kullanmıştır.

Bahsettiğimiz gibi günümüzde vakfın başkanlığını çiftin sevgili oğlu Thomas J. Pritzker, vakıf bünyesindeki ödül komisyonu başkanlığını ise 2005 yılından beri Martha Thorne yürütmektedir.

Pritzker Mimarlık Ödülü

Bir başka deyişle ‘’Mimarlığın Nobeli’’ bir mimarın kariyerinde gelebileceği en üst seviyeye geldiğini simgeleyen bir onur ödülüdür. 1979 yılından beri yer yıl Hyatt Vakfı bünyesindeki bir komisyon tarafından seçilen bir mimara verilen bu ödül 100.000 Amerikan Doları ve bronz tasarım bir madalyadan oluşmaktadır. Madalyanın üzerinde ‘’Sağlamlık, İşe Yararlık, Zariflik’’ anlamlarına gelen Firmitas, Utilitas, Venustas kelimeleri yazmaktadır. Ödülün finansal gereklilikleri Hyatt Vakfı tarafından karşılanmaktadır.

Burada amaç insanlığa, topluma yararı olacak yaratıcı, çevreyle bütünleşebilecek yapılar tasarlayan; vizyon sahibi ve emek verdiği sanata, alana saygı duyan ve bu nedenle saygıyı hak eden mimar veya mimarlara motivasyon sağlamak ve sağlıklı rekabet ortamı oluşturmaktır. Yaratıcılığı tetiklemek ve yaşadığımız çevrede enerjimizi yükseltecek yapılar inşa edilmesini teşvik etmek, hayatlarımızı kolaylaştıran ve güzelleştiren insanlara bir nebze minnet göstermek önemli hususlardan birkaçıdır.

Ödülün bir parçası olan bronz madalyanın tasarımında Vitruvius’dan ilham alınmıştır. Vitruvius (Marcus Vitruvius Pollio), Romalı yazar, mimar ve mühendistir ve mimarlık hakkındaki ‘’De Architectura’’ adlı kitabıyla bilinir. Vitruvius bu kitapta mimarlığın başarılı olması için ‘’Utilitas (işe yararlık), Firmtas (sağlamlık), Venustas (Zariflik)’’ ögelerinin gerekli olduğunu savunmuştur. Rönesans’ta bu fikir ‘’Comodita (kullanışlılık), Perpetuita (süreklilik), Bellezza (güzellik)’’ olarak kendini göstermiştir. Madalyanın tasarımında Vitruvius’tan ilham alınmasını mimarlık alanındaki önemli çalışmaları ve bu sanata katkılarıyla açıklayabiliriz. Bu madalya 1987 yılından sonra ödüle dâhil edilmiştir, bundan önce para ödülüne ilaveten Henry Moore tarafından tasarlanmış heykeller de verilmiştir.

Pritzker Mimarlık Ödülü komisyonu 2005 yılından beri Martha Thorne başkanlığında faaliyet göstermektedir. Jüri akademisyenler, mimarlar, sanatçılar, basın ve kültür alanında uzman olan en az 5 en fazla 9 kişiden oluşmaktadır ve her sene yeniden oluşturulur. Üyeler davetle jüri olurlar ve diledikleri zaman görevlerinden istifa edebilirler, jüri üyesi olmak için belirli bir şart bulunmaz. Bu değerli jürinin görevi ırk, milliyet, köken, cinsiyet veya ideoloji ayrımı yapmaksızın topluma ve mimarlığa katkı sağlamış mimarları seçmektir.

Aday seçme aşamasında pek çok farklı yöntem vardır. Komisyon, geçmişte ödül alan mimarlardan, akademisyenlerden, eleştirmenlerden, politikacılardan, mimarlık alanında uzmanlığı ve ilgisi olan çeşitli alanlardan kişilerden aktif olarak aday talep eder ve her yıl 1 Kasım’a kadar ülkesinde lisanslı herhangi bir mimar kendi tavsiyesini jüriye bildirebilir. Jüri o yılın kazananını bahar döneminde açıklar.

Tören

Ödülün takdim edildiği resmi tören genellikle Mayıs ayında, dünya çapında mimari açıdan önem arz eden bir mekânda gerçekleşir. Törene yalnızca davetli konuklar ve ev sahibi ülkenin konukları izleyici olarak katılabilir. Seremoni, ev sahibi ülkenin devlet başkanının konuşmasıyla başlar, jüri başkanının yorumlarının ardından Thomas Pritzker’in ödülü takdim etmesi ve ödül sahibinin kabul konuşmasıyla son bulur. 2006 yılındaki tören de ülkemizde, Dolmabahçe Sarayı‘nda gerçekleşmiştir.

En son gerçekleşen ödül töreni (2020) Covid-19 pandemisi kapsamındaki kısıtlamalar nedeniyle ilk defa video konferans yoluyla yapıldı. Bu yöntem, dünyanın her yerinden birçok insanın organizasyonu izleyebilmesine vesile oldu.

Pritzker Mimarlık ödülünün 2020 yılındaki sahipleri Grafton Architects’in kurucuları Yvonne Farrell ve Shelley McNamara oldu. Şimdi ise gözler 2021 yılının adaylarına çevrildi. Mimarlık dünyası merakla ödülün yeni sahibini veya sahiplerini bekliyor!

Pritzker mimarlık ödülü pritzker mimarlık ödülü pritzker mimarlık ödülü pritzker mimarlık ödülü

Bazı İlkler ve Enler

Ödülün İlk Sahibi Philip Johnson’dır.
2004 yılında ödülün sahibi olan Zaha Hadid, bu ödülü almaya hak kazanan ilk kadın mimardır.
2010 yılında ödülün sahibi olan Ryue Nishizawa, 44 yaşında bu ödülü kazanan en genç mimar olmuştur.
2015 yılında ödülün sahibi olan Frei Paul Otto, 89 yaşında bu ödülü kazanan en yaşlı mimar olmuştur.