İçindekiler
Medusa’nın Gizemi
Yerebatan Sarnıcı’nda, biri yan biri ters biçimde konumlanmış olan ve kaide olarak kullanılan iki adet Medusa heykeli bulunmaktadır. Roma dönemi heykel sanatının en güzel örneklerinden olan heykeller, konumlanma şekillerinin ve sarnıca getiriliş nedenlerinin soru işaretleriyle dolu olması dolayısıyla pek çok efsanenin ortaya çıkmasına ve günümüze kadar gelmesine vesile olmuştur. Bu heykellerin düz bir biçimde konumlanan bir benzeri ise Didim’deki Apollo Tapınağı’nda bulunmaktadır.
Efsaneler
Yıllar içinde birbiriyle bağlantılı olan birçok efsane ortaya çıkmıştır. Efsaneler genel olarak Medusa’nın yılan başlı kadın olma sürecine ve ölüm şekline göre farklılık göstermektedir.
Rivayete göre;
Medusa, kainatın kuruluşu sırasında yaşadığı söylenen, güzelliğiyle herkesi büyüleyen ve kıskandıran, tanrıları kendine aşık eden mitolojik bir karakterdir. Öyle güzeldir ki; yeryüzünde ona rakip olabilecek güzellikte bir kadın yoktur. Bu kız, tanrıların başı Zeus’un kızı olan zeka tanrıçası Athena’nın sahip olduğu bir tapınakta, iki kız kardeşiyle birlikte yaşamaktadır ve bu kardeşlerin arasında ölümlü olan tek kardeştir.
Athena başlarda kızın güzelliğinden etkilenmemiştir fakat birlikte olduğu denizlerin hakimi Poseidon (Zeus’un kardeşi), bu kızı gördüğü an ona tutulmuştur. Başı öylesine dönmüştür ki bir gün tapınağa gizlice girerek onunla zorla birlikte olmuştur.
Bunu duyan Athena, içinde bulunduğu durumu hazmedemeyerek bu kıza olan öfkesini ve kıskancını bahane ederek onu ve kardeşlerini adı gorgon (yunanca: korkunç) olan bir canavara dönüştürerek cezalandırmıştır. Athena, Medusa’nın görüldüğünde insanların bakmaya bile tahammül edemediği çirkinlikte bir yüz ile birlikte yaşamaya mahkum etmiştir. Bununla da kalmayarak saç tellerinin her birini birer yılana dönüştürerek ona bakmaya çalışan herkesin taşa dönüşmesini sağlamıştır.
Efsane’nin bu kısmı ile ilgili iki farklı görüş hakimdir:
*Medusa, bir gün canına kıyma isteğiyle aynaya bakarak kendisini taşa çevirmiştir.
*Athena, Medusa’ya verdiği cezayla kalmayarak onu öldürmek istemiştir. Bunun için üvey kardeşi, genç bir kahraman olan Perseus’u görevlendirmiştir. Perseus gece vakti tapınağa giderek kız uyurken başını kesmiştir. (Diğer rivayette kılıcı ya da bir ayna yansımasıyla dikkatini dağıtmıştır.) Başından akan kanlardan Poseidon’un çocukları Chrysaore ve kanatlı at Pegasus doğmuştur. Akan kan damlaları da yılanlara dönüşerek ilerleyen zamanlarda ünlü kahin Mopsus’un ölümüne yol açmıştır.
Perseus, başı kesilse de öldürücü özelliği geçmeyen Medusa’nın kafasını yanına alarak o günden itibaren katıldığı tüm savaşlara elinde bu kafayı taşıyarak gitmiştir ve bütün savaşlardan galip bir şekilde çıkmıştır. Bu sayede insanların kahramanı unvanına da kavuşmuştur. Athena ise derisini yüzerek Aegis’in markasına işlemiştir.
Diğer bir rivayete göre;
Denizlerin tanrısı Phorkys ve Keto’nun güzeller güzeli üç kızı vardır. Bu kızlar canavar görünümlü olmaları nedeniyle gorgo olarak isimlendirilmektedir. Bu üç kız kardeşten Medusa, doğduğu günden beri gözlerini çevirdiği ölümlü ölümsüz herkesi taşa çevirmektedir. Bu nedenle tanrılar dahil olmak üzere herkes kızdan uzak durmaktadır. Fakat tanrı Poseidon buna rağmen Medusa’ya karşı bir ilgi duyarak onunla birlikte olma arzusunda girmiştir. Bu olayın sonucunda Poseidon istediğine sahip olarak Medusa ile birlikte olmuştur.
Poseidon’a sevdalı olan tanrıça Athena bu durumdan hiç hoşnut olmamıştır ve ilk efsanede olduğu gibi üvey kardeşi Perseus’un Medusa’yı öldürmesini istemiştir. (Hikayenin kalanı aynıdır.)
Efsanelerin Sonucu
Bütün hikayeler dönüp dolaşarak antik Yunanistan’ın görkemli tapınağı Panthenon’da son bulmuştur. O günden itibaren Medusa’nın başının yan ya da ters bir şekilde kullanmak bir Bizans davranışı haline gelmiştir. Özellikle Sarnıç’ta bulunduğu gibi heykel biçiminde ya da kılıç kabzalarına işlenmiş bir şekilde kullanımı tercih edilmiştir.
Sarnıç’ta bulunan heykeller, taşlaşmış Medusa’nın ışığın yansıma açılarına göre yapılmış örnekleridir. Örnekler üç tanedir fakat düz olanı Didim’de bulunmaktadır. Heykellerin yan ve ters durma nedenlerinin bir diğeri ise efsanenin gerçek olmasını önlemek amacıyla olduğudur.
IV. Yüzyılda yapıldığı tahmin edilen heykellerin tam olarak hangi yapı olduğu bilinmemekle birlikte Genç Roma Çağı’na ait antik bir yapıdan getirildiği düşünülmektedir.
Sarnıç’ın yapıldığı dönemde özel bölgeleri kötülüklerden korumak için Gorgana kafalarının bulunduğu resim ve heykeller kullanılmaktadır. Medusa’nın yılan başlı heykellerinin de buraya bu nedenle konulduğu düşünülmektedir. Heykeller sarnıcın inşaatı sırasında salt sütun kaidesi yapılması amacıyla kullanılmıştır.
- The Interlace
- The Fosun Foundation
- Dynamic Tower: Dönen Gökdelen
- Müze Gazhane
- Mimari Tasarımda Çevre Analizleri
Diğer yazılarımıza buradan ulaşabilirsiniz.