Botter Apartmanı: Beyoğlu’nda Asırlık Bir Bina

Botter Apartmanı, İstanbul’un Rumeli yakasında, Beyoğlu ilçesi Asmalımescit Mahallesinde bulunan tarihî bir apartmandır.

İstiklal Caddesi üzerinde 235 numarada yer almaktadır. Bugünkü İsveç Konsolosluğu binasının yanında 1900’lerde inşa edilmiştir. Padişah II. Abdülhamid tarafından sarayın resmî terzisi ve modacısı olan Hollanda uyruklu Jean Botter için yaptırılan bina, dönemin ünlü mimarı Raimondo D’Aronco’un eseridir. Örnekleri daha çok Avrupa’da görülen, aynı binada hem iş yeri hem de konut bulunması uygulamasının gerçekleştirildiği İstanbul’daki ilk yapıdır.

Cephesi bitki motifli bordürler, çiçeklerle bezenmiş insan başı figürleri ile süslü Botter Apartmanı, İstanbul’da inşa edilmiş Art Nouveau tarzı ilk bina olması nedeniyle mimarlık tarihi açısından önemlidir. Türkiye’de inşasında çelik konstrüksiyon kullanılan ilk apartman ve Pera Palas Oteli’nden sonra asansörü olan ikinci yapıdır. Botter Apartmanının giriş katı, “Botter Moda Evi” adıyla Türkiye’nin ilk modaevi olarak kullanılmıştır. Birinci derecede korunması gereken kültür varlığı olarak tescillidir. Günümüzde kullanılmamaktadır.

Geçmişi ve Mimari Özellikleri

İstanbul’daki Art Nouveau yapılarının ilk örneği sayılan apartman, Gemona doğumlu İtalyan mimar Raimondo D’Aranco tarafından yaptırılmıştır. Kendisi 1877’de girdiği Venedik Akademisi’ni 1880 yılında tamamlayıp mimar ünvanını almıştır. İstanbul’da açılması planlanan Tasarım ve Sanayi sergisi projesi için 1893’te ülkemize davet edilen D’Aranco, sergi  gerçekleştirilememiş olsa da, 1894 depreminde zarar gören birçok yapının onarımını gerçekleştirmiştir.

Avrupa’daki Endüstri Devrimi’nden sonra, İstanbul sınırları içerisinde kalan Art Nouveau yapıların onarımı ve restorasyonu için malzeme ithal edilmesi ve ardından kullanılması oldukça zorlaştığından örnekleri birkaç yapıyla sınırlı kalmıştır. Bu tarzın örnekleri arasında sayabileceğimiz Botter Apartmanı’nda, demir strüktür uygulamasının kullanıldığını görebiliriz. Dolgu duvarları tuğla, cephesi ise taş  kaplı olan Botter Apartmanı, oldukça dar bir cepheden (5.00m) ve derin parsellerden (42.00m) oluşur. Cephenin darlığı, ilk bakışta binanın iç yapısında fazla ayrıntı barındıramayacağı izlenimi uyandırsa da bodrum katı depo; zemin katı ve asma katı mağaza; birinci katı atölye, kabul salonları ve depo; ikinci-üçüncü ve çekme katı ise konut olmak üzere toplam altı katlı olarak tasarlanmıştır.

Jean Botter, apartmanın giriş katını mağazası, içindeki asma katı ise atölyesi olarak kullanmıştır. Üst katlardaki daireler ise ailenin diğer fertleri tarafından gerektiğinde konaklama için kullanılmıştır. Yapı bir banka şubesine çevrilmeden önce D’Aranco’nun atölye bölümüne özel, özenle hazırladığı vitraylar bulunmaktaydı.

Birinci katın dövme demir balkonu, çiçek motifleriyle süslü balkon korkuluğu ile birleştirilmiştir. Botter Apartmanı, bitkisel motiflerin özgürce çalışıldığı bezeme grubuna dahil edilir. Daha çok gül motifi göze çarpmakta olup bazen yaprakları ve bazen de tomurcukları ile beraber kullanılmıştır.

Cephe Süslemesi

Binanın batı cephesi hariç, tüm cepheleri sağır tutulmuştur. Batı cephe ise, süsleme özellikleri bakımından 19. yüzyıl Art Nouveau üslubunun en güzel örnekleri arasında kabul edilir. Bu cephede zemin kat, üç eşit dikdörtgen açıklığa bölünmüştür. Giriş kapısı en güneydeki açıklıktadır. Giriş kapısının bulunduğu bölümde alınlık kısmı çiçek, yaprak ve meyvelerden oluşan, yüzeyden taşkın bitkisel bezemeyle dekore edilmiştir. Bu kısım yan kısımlarındaki bir vazodan çıkan ve dağılan dallarla desteklenir.

Birinci kattaki dikdörtgen formlu üç pencerenin üst kısmında armalar yer alır. Üçüncü katın dikdörtgen formlu pencerelerinin alınlıkları ve alınlık köşelerinde, çiçek, yaprak ve meyve kaynaşımından oluşan çelenkler vardır. Köşelerdeki madalyonların uçlarından aşağı, çivi motiflerinden tutturulmuş kurdelalar sarkar. Köşelerde tında dalgalı saçları bitki motifleriyle kuşatılmış bir kadın yüzü ve onun boynunda ise madalyon biçimli bir kolyenin çevresinde yer alan dairelere tutturulmuş askılar görülür.

Üçüncü kat pencere alınlıklarında Cepheye bakar vaziyette dalgalı saçları ve tebessüm eden yüzleriyle dikkat çeken Demeter rölyefleri yer alır. Cephedeki tüm dekorasyon Art Nouveau figürlü bezemesinin genel özelliğini yansıtmaktadır.

Botter Apartmanı Kitabı

Günümüzde maalesef kullanılmayan bu asırlık bina Ayşe Övür’ ün ikinci romanına da adını vermektedir. Edebiyat ve tarih arasında sıkı bir ilişki olduğunu düşünen Ayşe Övür, “Botter Apartmanı, son yüzyılda yaşanmış pek çok olaya tanıklık etmiş. Bunların en önemlilerinden biri 6-7 Eylül olayları. Bu iki gün İstiklâl Caddesi ve Pera tarihinde çok önemli bir kırılma anıdır.” diyor.

“…Şimdi hissedilenler, birileri tarafından yüzyıl önce de hissedildiler. Onlarca asır önce de. Zaman, deli bir pervane gibi etrafımızda dönüp dururken, geçmişten gelen bilgiyi de taşır. İnsanın iradesi ancak düğümleri görüp, kabul etmeye yeter. Olmuş olanı yok etmeye değil. O halde, kaç neslin bilgisi akmıştır hücrelerimize kim bilir. Kaç kuşağın gözyaşı, mutluluğu, acısı…”

Botter Apartmanı/ Ayşe Övür

• The Interlace
• The Fosun Foundation
• Dynamic Tower: Dönen Gökdelen
• Müze Gazhane
• Mimari Tasarımda Çevre Analizleri

Diğer yazılarımız için tıklayınız.

Bizimle iletişime geçin!