Çanakkale Şehitleri Anıtı

Bu yazımızda; 18 Mart Çanakkale Deniz Zaferi’nin 106. yıldönümünü kutlarken, bu tarihi savaşta canlarını vermiş şehitlerimiz anısına inşa edilmiş olan Çanakkale Şehitleri Anıtı’ndan söz edeceğiz.

Çanakkale il sınırları içerisinde bulunan Gelibolu Yarımadası’nda yer alan Çanakkale Şehitleri Anıtı, 1915 yılında 1.Dünya savaşı sırasında Çanakkale Muharebelerinde şehit düşen tüm askerlerimizi simgelemekte ve onların anısını yaşatmak amacıyla bulunmaktadır.

Yapım Aşaması ve Tarihçesi

I. Dünya savaşı sırasında, insanlık tarihinin en kanlı savaşlarından birine şahitlik etmiş olan Gelibolu Yarımadası’nda savaş sırasında resmi verilere göre 205 bin İngiliz, 47 bin Fransız askeri hayatını kaybetmiştir. I. Dünya savaşı sonrası imzalanan Mondros Antlaşması akabinde İngiliz ve Fransız hükumetleri, hayatını kaybeden askerleri anısına değişik mevkilerde çeşitli anıt ve mezarlıklar inşa ettirmiştir. Fakat savaş yıllarından 1943 yılına dek, bu kanlı savaşta şehit olan 213.882 askerimizin anısına Gelibolu Yarımadası’nda bir abide inşa edilmemiştir.

1943 yılında ise Milli Savunma Bakanlığı tarafından şehitlerimiz anısına bir Çanakkale Şehitleri Anıtı inşa edilmesi kararlaştırılmıştır. Bunun sonucunda inşa edilecek abide için proje yarışması düzenlenmiştir. Düzenlenen proje yarışmasına 37 proje katılırken İstanbul Teknik Üniversitesi’nde öğrenci olan Feridun Kip, Doğan Erginbaş ve İsmail Utkular sundukları proje ile yarışmayı kazanmıştır. Maalesef mali imkânsızlıklar nedeniyle proje uzun bir süre hayata geçirilememiştir.

1952 yılında Bayındırlık Bakanlığı tarafından yeniden başlatılan çalışmalar sonucunda, Morto Koyu önündeki Hisarlık Tepe’de Çanakkale Şehitleri Abidesi’nin inşası geç de olsa başlamıştır. Abidenin inşası maddi yetersizlikler dolayısıyla defaatle aksamaya uğrasa da 1958 yılına gelindiğinde Türkiye genelinde gerçekleştirilen yardım kampanyası sayesinde yapının inşası için yeterli kaynak yaratılmıştır. Abidenin geriye kalan inşaatı, 18 Eylül 1959 tarihinde tam olarak tamamlanarak 21 Ağustos 1960 tarihinde resmi bir açılış töreni gerçekleştirilmiştir. 2005 yılında restorasyondan geçen anıt, 2007 yılında bulunduğu alana yeni şehitlik inşa edilmesiyle son şeklini almıştır.

Abidenin Mimari Özellikleri

Çanakkale Şehitleri Anıtı tasarlanırken tasarımcıların amacı, heybetli görünüşüyle ziyaretçilerini ve uzaktan anıtı görenleri etkileyecek bir abide inşa edebilmek olmuştur. Ekipte bulunan mimarlar bu amacı yerine getirebilmek adına Roma döneminden günümüze kadar gelen zafer takı formundan esinlenerek projeyi tamamladıklarını belirtmektedir. Abideyi tasarlayan ekibe göre inşa ettikleri anıt, klasik Roma dönemi zafer takının farklı bir yorumu olarak günümüze yansıyor.

Üzerinde 25×25 m kaide yer alan 4 ayak üzerine oturtulmuş olan yapı, 41,7 metre yüksekliğinde inşa edilmiştir. 4 ayağının da genişliği 7,5 metre olan anıt tümüyle 62,5 metrekarelik bir alanı kapsamaktadır. Bu devasa abidenin tavan kısmına ise mozaikten Türk bayrağı işlenmiştir. Şeref holünün üzerinde de Mehmet Akif Ersoy’un Çanakkale Şehitlerine şiirinden bir dörtlüğün bulunduğu lahit taşı yer almaktadır.

Anıtın tasarımı hakkında bahsedilmesi gereken bir diğer husus ise anıtın uzaktan bakıldığında Mehmetçik’in “M” harfi şeklinde gözükmesidir. Aynı zamanda mimar Doğan Erginbaş’ın ifadesiyle anıt “tüm coğrafyalardan gelen şehitlerimizin toplu bir şekilde göğe yükselişini” temsil etmektedir.

Anıtın kalın dört ayağında toplam sekiz adet rölyef bulunmaktadır. Rölyeflerden denize bakan dördü deniz savaşlarını, karaya bakan dört tanesi ise kara savaşlarını anlatmaktadır. Bu rölyefler, 2002 yılında tamamlanmış ve 2004 yılında alana 45 metre uzunluğunda yeni bir rölyef daha eklenmiştir. Anıtın giriş kısmında ise ziyaretçileri 1992 yılında eklenen ve 2007 yılında ziyarete açılan sembolik bir şehitlik karşılamaktadır. Şehitlikte, Çanakkale Muharebeleri sırasında şehit düşen ve bugüne kadar isimleri tespit edilebilmiş 59.408 şehidimizin isimleri bulunmaktadır.

Çanakkale Şehitler Anıtı’nin çevresinde ayrıca Meçhul Asker Şehitliği, Yaralı Asker Anıtı, Mustafa Kemal Çanakkale’de Anıtı ve Türk Bahçesi de yer almaktadır.

Bizimle iletişime geçin.

Diğer yazılarımıza buradan ulaşabilirsiniz.

On Mart 18, 2021 By Alp Giray ÖZCAN