İçindekiler

Başarılı ve öne çıkan bir tasarımın oluşması için öncelikle ortaya konulacak ürünün temel tasarım ilkelerine uygun olması gerekir. Temel tasarım ilkeleri, belirli bir yüzey üzerinde sistematik bir kompozisyon oluşturmayı ve soyut düşünceyi somut hale getirmeyi sağlar. Bazı kaynaklarda mimari tasarım ilkeleri olarak da geçen bu ilkeler 8 ana başlık altında incelenir: denge, birlik, hiyerarşi, uygunluk, oran-orantı, ritim, kontrast ve baskınlık. Bu başlıklar fotoğrafçılık, grafik tasarım ve resim alanında da sıkça kullanılmaktadır.

Denge (Balans)

Denge, tasarımı oluşturan birimlerin bir uyum içinde olması prensibine dayanır. Nesnelerin biçimleri, renkleri, dokuları ve ortaya çıkardıkları hareket ahenk oluşturduğunda denge sağlanmış olur. En önemli ilkelerden biri olan denge, görsel ağırlıkları belirli bir kompozisyona oturtmak anlamında kullanılır.

Denge kendi içinde simetrik, asimetrik, dairesel ve kristalografik denge olmak üzere 4 alt başlıkta incelenir.

Simetrik Denge

Günlük hayattan aşina olduğumuz “simetri” kavramı simetrik dengede direkt karşımıza çıkıyor. Ortaya çıkarılan ürünün ortadan dikey bir eksenle ikiye bölündüğünde her iki tarafın da aynı olduğu duruma simetrik denge denir. Simetrik denge tekrarlama yoluyla tasarımı oluşturur ve birbirinin kopyası 2 parçayı bir araya getirir. Bu tasarım prensibi genellikle beğenilmeyen bir prensiptir.

temel tasarım ilkeleri

Asimetrik Denge

Asimetrik denge, eşitliği olmayan elemanların bağımsız yerleşimle meydana getirdikleri dengedir. Asimetrik denge, simetrik dengeye oranla daha dinamik bir görünüm yaratır. Bazı mimarların tabirlerine göre asimetriyle birlikte artık simetrik dengenin sıkıcı duruşundan uzaklaşılmıştır. Daha çok modernizmde kullanılan bu ilke canlı bir görünüm yaratır.

Dairesel Denge

Dairesel denge bir merkez etrafında eşit ve dengeli bir şekilde sıralanan elemanların oluşturduğu ilkedir. Simetrik ve asimetrik denge bir çizgiyle birbirinden ayrılırken dairesel dengede ayrımı bir nokta yapar. Suya bırakılan küçük bir çakıl parçasının oluşturduğu dalgalar buna örnek olarak gösterilebilir.

Kristalografik Denge

Mozaik denge olarak da adlandırılan kristalografik denge, bir grid oluşturmayı ve elemanları tekrarlama yoluyla bu gride dizmeyi amaçlar. Diğer denge ilkelerinin aksine kristalografik dengede bir odak veya ayrım yoktur.

Birlik (Bütünlük)

Birlik, tasarımı oluşturan elemanların birbiriyle ilgili olması ve belli varyasyonlarla uyum içinde durmasıyla sağlanır. Ürünün birliği sağlandığında tasarımın okunurluğu ve tutarlılığı artar. Birbiriyle alakasız elemanların bir araya getirilmesi bütünlüğü bozacağından karmaşa yaratır. Bütünlükten uzak bir çalışma izleyicilerin gözünü yorar ve anlaşılmayı zorlaştırır. Tasarımcı, birbirinden ayrık elemanlar ve dağınık bir görünüm yaratmamak adına bütünlük ilkesini ele alarak parçaları kendi içinde veya genel olarak belli gruplara sokmalıdır.

Statik Birlik

Tasarım elemanlarının sebep olduğu parçalanmaların oluşturduğu hareketsiz birliktir. Bu durumda oluşan ürün pasif ve durağandır.

Dinamik Birlik

Dinamik birlikte tasarımı hareketlendiren geçişler söz konusudur. Bu durumda ürün aktif, canlı ve akıcı bir tavır sergiler.

Hiyerarşi (Koram)

Temel tasarım ilkelerinin bir diğeri Hiyerarşi, tasarım elemanlarının önem sıralamasına göre dizilmesiyle sağlanır. Bu ilke, önem sıralamasını sağlarken aynı zamanda kontrast (zıtlık) ilkesini de yanında getirir. Hiyerarşinin sağlanması tasarımın izleyici tarafından okunmasını kolaylaştırır.

Merkezsel Hiyerarşi

Elemanların tek bir merkezde toplanıp etrafa belli bir kurala göre yayılması prensibine dayanır. Elemanlar küçükten büyüğe veya büyükten küçüğe şeklinde sıralanabilir.

Çevresel Hiyerarşi

Çevresel hiyerarşi ilkesi elemanların belirlenen eksene göre büyükten küçüğe sıralanmasıyla sağlanır.

Uygunluk

Diğer bir adıyla ahenk ilkesi, temel tasarım ilkelerinin en temeli olarak ifade edilir. Tasarımı oluşturan elemanlar arasındaki armonidir. Bu ilkenin sağlanabilmesi için ölçü, biçim, renk, değer gibi unsurların bir beraberlik oluşturması gerekir. Uygunluk sağlanırken genellikle tekrarlama yolu karşımıza çıkar.

Oran – Orantı

Oran, elemanların ölçüleri arasındaki ilişkiyi temsil eder. Doğadaki bu orantısal uyum sanatçıların çoğunlukla ilham kaynağı olmuştur. Özellikle ‘Altın Oran’dan faydalanan kübist sanatçılar, Rönesans ustaları, Le Courbusier gibi mimarlar ve şehir plancıları tasarımlarında ve eserlerinde bu ilkeyi hep göz önünde bulundurmuştur.

Ritim

Elemanların, şekillerin, renklerin, dokuların, kütlelerin ve hacimlerin birbirini tekrar etmesine dayanan ilkedir.

Kontrast (Zıtlık)

Tasarımdaki farklı elemanların zıtlıklarının vurgulanması veya bunların bir denge oluşturmasıyla sağlanan ilkedir. Bu karşıtlık; renklerin, dokuların veya değerlerin farklı olmasından kaynaklanabilir. Kontrastın kullanılmasının asıl sebebi birçok elemanın aynı anda göze çarptırılabilmesi içindir. Pozitif-negatif alan, tamamlayıcı renklerin oluşturduğu bir yüzey zıtlık örneği olarak verilebilir. Zıt unsurların toplandığı alan izleyicilerin dikkatini çeken ilk kısımlar olacaktır. Bu durumda tasarımcının, ürününde asıl ilgiyi yönlendirmek istediği kısmında zıtlık ilkesini göz önünde bulundurması gerekmektedir.

Baskınlık (Vurgu)

Baskınlık, tasarımın odak noktasını oluşturur. İzleyicilerin dikkatini üründeki aslında bir bakıma zıtlık oluşturan en önemli noktaya yönlendirir.

Daha fazlası için tıklayın!

Bizimle iletişime geçin!

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir